En is het niveau niet aan het dalen? Leraren en directeurs maken er zich zorgen over. Eigenlijk maken we er ons al 30 jaar zorgen over. Die bezorgdheid toont op de eerste plaats een grote betrokkenheid van leraren: we willen het collectief zo goed mogelijk doen.
Maar wat bedoelen ze met het niveau? Dan wordt het dikwijls stil … en komt het er toch moeizaam uit: ze spelen geen moeilijke stukken meer. Niveau wordt dus toch vooral geassocieerd met virtuositeit, moeilijkheidsgraad.
Actrice en mythische theaterdocente Dora van der Groen keek daar anders naar. Alles kan, mits goed gedaan, is één van haar beroemde uitspraken. Iedereen die van haar les heeft gehad, kent die zin. Wat je ook oppakt, een eenvoudige studie, een popsong, een meditatieve dans of een tekst van een cabaretier, doe het met kwaliteit. Doe het zo dat anderen erdoor geraakt worden. Doe het met afwerking en inleving. Doe het met inzicht in het werk en in de boodschap die je wil overbrengen.
Ja, onze leerlingen spelen niet allemaal meer het repertoire van 20 jaar geleden. Maar wat ze spelen doen ze hopelijk wel met (een streven naar) kwaliteit.
Misschien moeten we ook vanuit dit kwaliteitsperspectief naar onze praktijk kijken.
artistieke competenties 
We mogen het gerust benoemen dat het minder is dan vroeger op sommige vlakken. We moeten de decennialange besparingen op onderwijs niet proberen verdoezelen onder mooie woorden. Het DKO (en het onderwijs in België in het algemeen) krijgt te weinig middelen om echt kwalitatief en inclusief werk te kunnen leveren. Het is logisch dat je met 4 leerlingen op één uur in een instrumentles nooit het beste naar boven kunt halen in de leerlingen.
We hebben ze allemaal gekend, onze ouders en grootouders die zegden “vroeger was alles anders en veel beter”. Is het een teken dat we oud worden als we dat ook zeggen?
Ik denk het niet, vooral als “vroeger” pakweg “10 jaar geleden” is.
De tijden zijn veranderd en dat is maar goed ook, als holle virtuositeit vervangen wordt door een ingeleefde voorstelling. De leerlingen mogen spelen wat ze technisch en artistiek aankunnen en ze spelen meestal goed op hun persoonlijk niveau. We hebben meer oog voor kwaliteit – hadden we dat vroeger dan niet?
De terugval van niveau wordt een probleem als het veroorzaakt wordt door het ontbreken van elementaire kennis, zoals leesvaardigheid. Wat als een leerling geen kwartnoot van achtste noten kan onderscheiden? Als men de taal niet kent, kan men ook niet spreken.
Er wordt veel meer auditief gewerkt en dat is maar goed ook, daar werd vroeger niet altijd aandacht aan besteed. Als het auditieve kan gelinkt worden aan het notenbeeld, dan is dat pas nuttig en zinvol.
Wat met de toekomst van de ensembles, harmonieën, fanfares als een muzikant zijn partituur niet kan ontcijferen en reproduceren? Dat klinkt misschien overdreven en uiterst negatief, maar spreek erover met mensen uit het vak en ze zullen schrijnende situaties aanhalen.
Dat kunnen en mogen we niet meer ontkennen, integendeel daar moet nù iets aan gedaan worden, als we de neerwaartse spiraal willen tegenhouden.
Er kunnen uiteraard verschillende oorzaken aangehaald worden. De leesvaardigheid in de dagscholen is verminderd, het is niet verwonderlijk dat het DKO (Woord en Muziek) daar ook mee te kampen heeft.
En dan is er de algemene maatschappelijke trend dat er minder gestudeerd wordt, dat andere activiteiten de concentratie verminderen, dat men meteen iets wil kennen en kunnen zonder er veel moeite voor te doen…
Mijn punt is dus dat het goed is dat we met het Nieuw Decreet de mogelijkheid krijgen op allerlei artistieke, creatieve en persoonlijke vlakken een significante vooruitgang te boeken, maar het mag geen rookscherm worden om tekortkomingen te verbergen.
Als je iets niet kan omdat je de tools niet hebt, kan je ook niet iets goed doen.
De nagel op de kop. Klassieke muziek vertrekt vanuit een partituur, een notenbeeld. De meeste leerlingen zijn bij het afstuderen niet in staat om een nieuwe partituur correct te lezen en dat is een collectief falen van het onderwijssysteem. Het spelen op gehoor en het naspelen van youtube-filmpjes is een leuke aanvulling maar ook niet meer dan dat. In de opleiding lichte muziek liggen de zaken misschien anders, maar voor klassieke muziek is leesvaardigheid een must, samen met gehoorvorming en een flinke dosis theoretische kennis.