Opkomen en uitvoeren

De Londense fotografe Helga Stentzel maakt van de wasdraad en wat kleren een dierentuin. Je moet er maar opkomen, hoor ik jullie collectief denken. Ja, een creatieve geest maakt de gekste sprongen. Of een kunstenaar kijkt nieuwsgierig naar de dingen die hij/ zij tegenkomt. Je ziet het zo voor je: Helena maakt een wandeling in een buitenwijk van Londen en ziet opeens een wasdraad met een wit-zwart gestreepte trui. In haar verbeelding maakt ze er direct een zebra van.

Een idee hebben is één, dat ook oppakken en het kwaliteitsvol uitvoeren is nog iets anders. Associëren maakt dan plaats voor focus, hard werken en maniakaal afwerken.

Ideeën verzamelen, experimenteren, maken, en dat met kwaliteit tonen.

Weerwerk

Weerwerk is de prachtige naam voor een initiatief op de beeldacademie van Lier. De vakleerkracht nodigt enkele externen uit die het voorlopige werk van leerlingen bekijken. Deze kunstenaars kunnen met een open en frisse blik (want ze hebben geen voorkennis) feedback geven op hetgeen ze zien. Dat zijn spannende momenten voor de leerlingen.

Vanuit de feedback van de kunstenaars ontstaat er een dialoog met de leerlingen en worden ze ook uitgenodigd om weerwerk te bieden. Dat levert dikwijls beklijvende inzichten op voor de leerling en de vakleraar. Zeker ook omdat de externen een mix gebruiken van pittige en zachte feedback.

En zo kan de leerling weer aan het werk.

Niveau?

58793442_1285898268217903_2580215052997809114_n.jpg

En is het niveau niet aan het dalen? Leraren en directeurs maken er zich zorgen over. Eigenlijk maken we er ons al 30 jaar zorgen over. Die bezorgdheid toont op de eerste plaats een grote betrokkenheid van leraren: we willen het collectief zo goed mogelijk doen.

Maar wat bedoelen ze met het niveau? Dan wordt het dikwijls stil … en komt het er toch moeizaam uit: ze spelen geen moeilijke stukken meer. Niveau wordt dus toch vooral geassocieerd met virtuositeit, moeilijkheidsgraad.

Actrice en mythische theaterdocente Dora van der Groen keek daar anders naar. Alles kan, mits goed gedaan, is één van haar beroemde uitspraken. Iedereen die van haar les heeft gehad, kent die zin. Wat je ook oppakt, een eenvoudige studie, een popsong, een meditatieve dans of een tekst van een cabaretier, doe het met kwaliteit. Doe het zo dat anderen erdoor geraakt worden. Doe het met afwerking en inleving. Doe het met inzicht in het werk en in de boodschap die je wil overbrengen.

Ja, onze leerlingen spelen niet allemaal meer het repertoire van 20 jaar geleden. Maar wat ze spelen doen ze hopelijk wel met (een streven naar) kwaliteit.

Misschien moeten we ook vanuit dit kwaliteitsperspectief naar onze praktijk kijken.

Knop op af

original.jpg

Op verjaardagsfeestjes zetten we graag het lang-zal-hij-leven-in. Wat ongemakkelijk zingt de rest dan mee. Henkjan Honing, hoogleraar muziekcognitie, verwondert zich in psychologie magazine over die gêne. In andere culturen maakt muziek veel meer deel van het dagelijkse leven. In Oost-Europa en Latijns-Amerika is muziek overal aanwezig.

Wij hebben muziek letterlijk tot iets hogers gemaakt door het op een podium te plaatsen. En die afstand klopt voor Honing niet. Want muziekgevoel zit in de biologische aanleg van de mens.

Een podium creëert ook verwachtingen. Soms te hoge verwachtingen. En dan zijn we er snel bij om kritisch te kijken. Zowel de toeschouwer als de uitvoerder. Zo jammer.

Het is daarom een verademing om de criticus-knop af en toe af te zetten. Wat een bevrijding. Wat een plezier.

One-day-expo

Galerie NZ is sinds 2017 een dependance van Academie Arendonk. Dit prachtige gebouw, net naast het hoofdgebouw van de academie, is ontworpen door een leerling van de optie Architecturaal Ontwerp.

De academie gebruikt deze exporuimte om leerlingen te leren tentoonstellen. In het eerste dagdeel bouwen de leerlingen, onder begeleiding van de leerkracht(en), een expo op. Tijdens de pauzes komen leerlingen van andere opties kijken naar de werken.

In het tweede dagdeel worden de werken en de opstelling geëvalueerd tijdens een klasgesprek. Daarna wordt de one-day-expo ontmanteld.

Wat een straffe manier om ‘je werk tonen’ waar te maken.

Kwartier voor aanvang

9789401405126.jpg

De kleedkamer moet een plek zijn waar ballast achterblijft: ruzies, katers, allerlei gedoe… Ik moet er gespannen kunnen aftellen of gelaten kunnen afwachten tot die bezwerende,  andere werkelijkheid intreedt: de kans om onvermoede levens te leiden, harten te breken of te behagen, wan- en heldendaden te begaan. Dat zwangere kwartier voor de aanvang en de douche na het spel zijn verdoken, maar intense momenten van bijna kinderlijk geluk.

Johan Knuts in het prachtige boekje  Kwartier voor aanvang

Optreden is repeteren

Schermafbeelding 2019-09-03 om 10.17.10.png

Elf jonge acteurs keren met hun collectief Camping Sunset de theaterwetten om: zo weinig mogelijk repeteren en zo veel mogelijk uitproberen op scène. Deze keuze is zeker ook een aanklacht tegen de beperkte middelen in de sector. Vaak wordt er weken hard gerepeteerd en kan je daarna een voorstelling maar drie keer spelen. Moeilijke tijden voor kunstenaars.

Het concept minder repeteren, meer spelen is daarnaast een interessante provocatie en zet aan tot nadenken. Iedereen weet: zelden zijn de premières de beste voorstellingen. En toch is dat net wat we van onze leerlingen verwachten. Het moet er van de eerste keer staan. 

Camping Sunset daagt me uit om dit schooljaar te experimenteren met optreden.   Leerlingen spelen op dezelfde dag bijvoorbeeld hun programma verschillende keren na elkaar. Een kleine groep toeschouwers schuift van de ene naar de andere ruimte. Tussendoor is er tijd om stoom af te blazen en bij te sturen. Vijf keer je programma herhalen en laten groeien: zo wordt optreden ook repeteren. 

En misschien moeten we de vijfde voorstelling dan maar de première noemen. Lekker tegendraads.

 

Vangnet

 

restgrond-1280x720.jpg

Doorspelen (als het fout gaat). Dat vragen we aan onze leerlingen. En het is ook een leerdoel uit het raamleerplan. Maar hoe leer je hen dat? En wat moeten ze dan doorspelen?

Een leraar piano van de Kunstacademie Noord-Limburg gebruikt de metafoor van het vangnet. Hij zoekt met leerlingen naar iets waarop ze kunnen terugvallen als het fout loopt: een akkoord, de grondnoot, een sleutelwoord, een basismelodie, een schema …

Dit vangnet geeft leerlingen vertrouwen: ze kunnen zichzelf altijd redden.

Een fout opvangen kan je leren. In het judo en de circusschool is dat een onderdeel van de training. En waarom niet bij ons?

Boekenplank

Zin om te lezen? Hier mijn boekenplank artistieke competenties. Boeken die mij inspireerden om de artistieke rollen beter te leren kennen.

kunstenaar
vakman
performer
onderzoeker

samenspeler