Opkomen en uitvoeren

De Londense fotografe Helga Stentzel maakt van de wasdraad en wat kleren een dierentuin. Je moet er maar opkomen, hoor ik jullie collectief denken. Ja, een creatieve geest maakt de gekste sprongen. Of een kunstenaar kijkt nieuwsgierig naar de dingen die hij/ zij tegenkomt. Je ziet het zo voor je: Helena maakt een wandeling in een buitenwijk van Londen en ziet opeens een wasdraad met een wit-zwart gestreepte trui. In haar verbeelding maakt ze er direct een zebra van.

Een idee hebben is één, dat ook oppakken en het kwaliteitsvol uitvoeren is nog iets anders. Associëren maakt dan plaats voor focus, hard werken en maniakaal afwerken.

Ideeën verzamelen, experimenteren, maken, en dat met kwaliteit tonen.

Weerwerk

Weerwerk is de prachtige naam voor een initiatief op de beeldacademie van Lier. De vakleerkracht nodigt enkele externen uit die het voorlopige werk van leerlingen bekijken. Deze kunstenaars kunnen met een open en frisse blik (want ze hebben geen voorkennis) feedback geven op hetgeen ze zien. Dat zijn spannende momenten voor de leerlingen.

Vanuit de feedback van de kunstenaars ontstaat er een dialoog met de leerlingen en worden ze ook uitgenodigd om weerwerk te bieden. Dat levert dikwijls beklijvende inzichten op voor de leerling en de vakleraar. Zeker ook omdat de externen een mix gebruiken van pittige en zachte feedback.

En zo kan de leerling weer aan het werk.

Niveau?

58793442_1285898268217903_2580215052997809114_n.jpg

En is het niveau niet aan het dalen? Leraren en directeurs maken er zich zorgen over. Eigenlijk maken we er ons al 30 jaar zorgen over. Die bezorgdheid toont op de eerste plaats een grote betrokkenheid van leraren: we willen het collectief zo goed mogelijk doen.

Maar wat bedoelen ze met het niveau? Dan wordt het dikwijls stil … en komt het er toch moeizaam uit: ze spelen geen moeilijke stukken meer. Niveau wordt dus toch vooral geassocieerd met virtuositeit, moeilijkheidsgraad.

Actrice en mythische theaterdocente Dora van der Groen keek daar anders naar. Alles kan, mits goed gedaan, is één van haar beroemde uitspraken. Iedereen die van haar les heeft gehad, kent die zin. Wat je ook oppakt, een eenvoudige studie, een popsong, een meditatieve dans of een tekst van een cabaretier, doe het met kwaliteit. Doe het zo dat anderen erdoor geraakt worden. Doe het met afwerking en inleving. Doe het met inzicht in het werk en in de boodschap die je wil overbrengen.

Ja, onze leerlingen spelen niet allemaal meer het repertoire van 20 jaar geleden. Maar wat ze spelen doen ze hopelijk wel met (een streven naar) kwaliteit.

Misschien moeten we ook vanuit dit kwaliteitsperspectief naar onze praktijk kijken.

One-day-expo

Galerie NZ is sinds 2017 een dependance van Academie Arendonk. Dit prachtige gebouw, net naast het hoofdgebouw van de academie, is ontworpen door een leerling van de optie Architecturaal Ontwerp.

De academie gebruikt deze exporuimte om leerlingen te leren tentoonstellen. In het eerste dagdeel bouwen de leerlingen, onder begeleiding van de leerkracht(en), een expo op. Tijdens de pauzes komen leerlingen van andere opties kijken naar de werken.

In het tweede dagdeel worden de werken en de opstelling geëvalueerd tijdens een klasgesprek. Daarna wordt de one-day-expo ontmanteld.

Wat een straffe manier om ‘je werk tonen’ waar te maken.

Thema en variatie

sheet-music

Een lerares piano liet haar leerlingen eigen variaties maken op werken die ze gespeeld hadden: een ander ritme, andere arpeggio’s, uitgebeend tot op de kern, met overmatige versieringen, met een andere voortekening…

Met dit concept organiseerde ze een themaconcert. Eerste speelden leerlingen het origineel, daarna de nieuwe versie… Omgekeerd had ook gekund…

Prachtig concept!

Focus en versnipperen

focus.jpg

Werken met focus is met recht en reden in het leerplan kunstig competent een leerdoel voor het vakmanschap. Meer zelfs: dit is één van de grootste uitdagingen waar onze leerlingen voor staan. We zijn zo snel afgeleid en worden weggezogen van aandacht op één ding. En laat dat net een kwaliteit zijn die de ware vakman van de prutser onderscheidt: zijn vermogen om geconcentreerd te blijven op het werk.

Versnipperen.jpg

Anderzijds is die versnippering ook interessant als we de kunstenaar willen aanspreken. Dwalen, verbindingen maken, vele indrukken opdoen, van de hak op de tak springen. Het zijn manieren om de creativiteit aan te wakkeren en nieuwe ideeën te genereren.

De twee tegenpolen, focus en versnippering, geven nog maar eens aan dat het interessant is om de eigenheid van de verschillende rollen te onderzoeken. En zo ontstond de laatste jaren ook het inzicht dat elke artistieke rol zijn eigen didactiek heeft. Misschien is dit wel één van de meest belangrijke gedachten die het project kunstig competent opleverde.

Trotse dansers

unnamed.jpg

Ik kijk met bewondering naar de dansers van onze academie. Zij staan zo overtuigend op het podium. Kijk eens wat we gemaakt hebben! En daar zijn we heel trots op!

Je leest het af uit hun lichaamstaal: fier als een pauw komen ze op. En met elegantie ontvangen ze het applaus van het publiek. Bedankt dat jullie naar onze choreografie komen kijken.

Pedagogisch begeleidster Tina van Roy zegt dat je die trots kan trainen. Zoals een spier. Vertel het ons, leraren dans op al die kunstacademies: Hoe doen jullie dat?

Vangnet

 

restgrond-1280x720.jpg

Doorspelen (als het fout gaat). Dat vragen we aan onze leerlingen. En het is ook een leerdoel uit het raamleerplan. Maar hoe leer je hen dat? En wat moeten ze dan doorspelen?

Een leraar piano van de Kunstacademie Noord-Limburg gebruikt de metafoor van het vangnet. Hij zoekt met leerlingen naar iets waarop ze kunnen terugvallen als het fout loopt: een akkoord, de grondnoot, een sleutelwoord, een basismelodie, een schema …

Dit vangnet geeft leerlingen vertrouwen: ze kunnen zichzelf altijd redden.

Een fout opvangen kan je leren. In het judo en de circusschool is dat een onderdeel van de training. En waarom niet bij ons?

Trapje hoger

IMG_2872.JPG

Elke leerling zijn eigen podium. Het team van de academie van Wilrijk reageerde enthousiast op deze uitspraak van een lerares.

Optreden hoort bij podiumkunsten. Daar waren we het over eens. Maar het belang van dat podium, de grootte van het publiek, het gewicht van een jury…  dat pas je aan aan je leerling.

Wie hoge ambities heeft, speelt op jong talentconcerten. Of op wedstrijden zoals Cantabile. Voor een andere leerling is een leerlingenconcert de juiste plek. En voor sommige volwassenen is een concertje voor de medeleerlingen van hetzelfde uur al een hele uitdaging.

Een lerares liet het eerste jaar haar leerlingen zelf hun podiumniveau kiezen. Ze stelde vast dat leerlingen op veilig speelden. Sindsdien daagt ze leerlingen uit om altijd een trapje hoger te mikken. Want ook dat is onze taak: altijd weer de zone van naaste ontwikkeling opzoeken. Altijd weer een trapje hoger op het podium.

Dichtbij of afstand

regisseur in zaal.jpg

Waar zit/ sta je tijdens een les of repetitie? Waar coach je je leerlingen?

Ga je dicht bij de leerling staan zodat je samen een tekst kunt bestuderen? Of ga je in een hoek van het lokaal luisteren? Om het geheel overschouwen. Om letterlijk en figuurlijk afstand te nemen.

Sommige leraren gaan in de zaal zitten en geven van daaruit aanwijzingen. Anderen lopen op het podium rond en sturen zo het liefst snel bij.

Begeleiden is balanceren tussen de twee. Dichtbij tijdens de instudeerfase. En met afstand om het geheel te overzien en leerlingen los te laten. Of om te onderzoeken hoe iets als toeschouwer binnenkomt.

In aanloop naar de concerten in mei en juni neem ik elke week iets meer afstand.