De kunstenaar maakt het werk, het publiek maakt het werk af.

Deze uitspraak van de Raad voor Cultuur in Nederland is meer dan een spitsvondige woordspeling. De gedachte dat een kunstenaar ook nadenkt over zijn relatie met het publiek, wordt hier sterk naar voor geschoven.

Sommigen kunstenaars zullen het nu voelen kriebelen. Want zij kijken hier anders naar: een kunstenaar hoeft helemaal geen rekening te houden met zijn/ haar publiek. Hij/ zij drukt zich uit en wat een publiek daarvan vindt is hun zaak. Punt uit.

En toch zijn we ervan overtuigd dat het zinvol is om op de academie na te denken over het effect van je werk op een publiek.

Onderzoek in Engeland geeft aan dat professionals vooral focussen op de ambachtelijke en artistieke kwaliteiten als ze naar een werk kijken of luisteren. Toeschouwers zijn vooral op zoek naar de kwaliteit van de persoonlijke ervaring: wat doet een kunstwerk met mij en wat kan het voor mij betekenen?

We vinden dat je daarom leerlingen met volgende vragen mag confronteren: Welke ervaring wil je oproepen? Hoe wil je raken? En wat kan je werk voor een toeschouwer betekenen?

Past het woord gewaagd bij jou? Zeg je graag vrijuit je mening? Kan het je niet altijd schelen hoe anderen naar je kijken? Ben je graag anders dan de rest? … dan ben je misschien een dwarsdenker.

In het kunstonderwijs werken vele dwarsdenkers. Zeker meer dan in een gemiddeld bedrijf. En die hoge densiteit maakt het werk op de academie best wel pittig: hevige discussies, onverwachte kronkels, grote emoties, botsingen, doordrammen. Ik leef mee met directeurs van academies. Het is niet makkelijk om dat te hanteren.

De keerzijde is dan weer even mooi. Dwarsdenkers maken ons kunstonderwijs avontuurlijk en risicovol. Onvoorspelbaar ook.

En daar kunnen onze leerlingen hun profijt uit halen. Hier leer je, gevoed door een professionele dwarsligger, met een andere blik kijken. Hier kan je nog doordrammen over een (on)belangrijk detail en een ongezouten mening ventileren.

Heerlijk tegendraads.

Bij sommigen leeft het verlangen om processen in het kunstonderwijs te pakken krijgen. Dat mondt dan uit in modellen en teksten die aangeven welke lineaire stappen leerlingen moeten zetten: stap 1, stap 2 …

Dit soort leerlijnen zijn vooral geruststellend voor de ontwerpers: we hebben het onder controle. De werkelijkheid is helaas (sorry fout) gelukkig anders. Artistieke processen zijn ingewikkeld, chaotisch, persoonlijk en onvoorspelbaar.

Je kan hoogstens mogelijke leerwegen uitdenken. En dan onderzoeken of je daar iets mee kan in een bepaalde context. De volgende maanden zullen we op heel wat academies voorzichtig zulke oefeningen maken.