Velen van jullie hebben het gezien. Vorige week stond er een kemel van een dt-fout in mijn blog. Ik kreeg meer dan 50 bijzonder lieve mails van collega’s. Vaak met een leuke kwinkslag: ik was verwondert dat juist jij zo’n faut maakt…

Opvallend: nooit kreeg ik meer reacties op een blog. Hoe komt het toch dat we ons collectief fixeren op zo’n fout?

Die gedachte deed me mijn eigen lespraktijk onderzoeken. Wat zijn in mijn lessen de dt-fouten? Waar reageer ik onmiddellijk op? Wat verblindt me zozeer dat ik even geen aandacht meer heb voor wat wel in orde was?

Redelijk veel zaken, zo blijkt: in tempo versnellen, duim te hoog zetten, te zacht spelen, een verkeerde vingerzetting gebruiken, dezelfde fout maken als vorige week… Als een rode lap op een stier werken ze op me in.

Het is een lijstje waar ik niet direct fier op ben. Maar anderzijds wil de perfectionist in mij enkel met het beste genoegen nemen: op die zaken moet ik blijven hameren.

Lian Kroes doet onderzoek in de publieke ruimte. Om voorbijgangers met een andere blik om zich heen te laten kijken, plaatst ze in steden periscopen. De interventie doet je bewust kijken naar een verrassende detail in de omgeving.

In het kunstonderwijs doen we net hetzelfde. We richten voortdurend de aandacht van onze leerlingen op een detail, een nieuw element, iets dat nog niet opgevallen is. Kijk, dit is belangrijk om er aandacht aan te geven.

We hopen dat ze op die uitnodiging ingaan en zo verwonderd geraken.

Nieuwsgierig en onderzoekend zijn. Het is een artistieke competentie die mooi klinkt en van belang is. Leerlingen die met blinkende ogen naar een muziekwerk, tekst, beeld  of choreografie kijken, zullen er zich sneller aanzetten. Oh, dat vind ik mooi, is vaak een graadmeter voor het uiteindelijke resultaat.

Maar hoe ontwikkel je deze competentie? Dat is een relevante vraag. Want afwachten tot het misschien komt, is te mager. Een Amerikaans onderzoek suggereert een interessante piste. Creëer een situatie waarin leerlingen denken dat ze het kunnen, maar dan vaststellen dat dat toch niet zo is. De onderzoekers stelden vast dat leerlingen dan geprikkeld werden om ervoor te gaan.

Daarom is het interessant om leerlingen zachtjes op hun bek te laten gaan. Om zo de honger aan te wakkeren.

In het DKO hebben vele leraren een sterke artistieke persoonlijkheid. Sommige leraren hebben een bijzonder uitgesproken kijk op kunst en kunstonderwijs. Anderen zijn professionele dwarsliggers en nemen hun taak als autonoom denkend kunstenaar strijdvaardig op.

Die eigenzinnigheid is fantastisch. Een parfum van vrijheid hoort bij kunstonderwijs. Het is interessant dat leerlingen met boeiende kunstenaars in contact komen. Dit is een kern (kunst)onderwijs.

Soms schiet die eigenzinnigheid door en heeft de academie of de persoon zelf er last van. De collectieve doelen van een academie vallen dat niet samen met de persoonlijke drijfveren van de leraar. En dan wordt het spannend en ook moeilijk. Want persoonlijke vrijheid houdt op waar ze het collectief doel in de weg staan. Een academie hoort nu eenmaal meer zijn dan een bundeling van privéleraren.

Op een academie is het zoeken naar een evenwicht tussen autonomie en gemeenschappelijke doelgerichtheid.

Dit kunstwerk van Millec Levy zag ik in een galerij in Parijs. Op het eerste zicht deed het werk me glimlachen.

Maar al snel werd me duidelijk dat dit niet echt sterke kunst is. De intenties van het kunstwerk geven zich te snel prijs. Of nog erger: het werk duwt je verbeelding onmiddellijk in één richting. En dat verwacht je van een reclameboodschap, maar niet van een kunstwerk. Sterke kunst blijft langer dan enkele seconden boeien. Je ontdekt altijd weer nieuwe aspecten, lagen en invalshoeken.

Nee, de kunstenaar had beter de woorden ‘Man’ en ‘Woman’ weggelaten. Dan werd het wel interessant. En dan riep het werk wel vele pistes op: ja/nee versus nuance, eenvoud versus complexiteit, duidelijkheid versus afwegen, gedetermineerd versus aanpasbaar…

Ook op de academie moeten we voor meerduidige kunst blijven kiezen. Kunst die leerlingen uitdaagt tot onderzoek en verbeelding.

Kaizen is Japans voor continue verbetering. Elke dag kleine stapjes vooruit zetten. Om zo, als je dat allemaal optelt, een grote vooruitgang te boeken. Ook duurzaam. Want wat langzaam groeit blijft langer.

Succesvolle kunstenaars stralen altijd kaizen uit. Ze hebben een niet-aflatende wens om beter te worden. En dat is geen negatieve gemoedstoestand. Het is positief vooruit kijken en willen groeien: een ingebakken streven naar kwaliteit.

Ook onze DKO-praktijk is kaizen. We zetten iedere les nieuwe stapjes met onze leerlingen. Zo kunnen we op het einde van hun DKO-loopbaan tevreden vaststelling dat  ze artistiek competent geworden zijn.

En misschien kunnen de 30 blogs van dit schooljaar ook bijdragen tot een meer kaizen kunstdidactiek.