De essentie van kunst voor kinderen en jongeren ligt voor mij op deze vlakken: vragen stellen, vastgeroeste ideeën loswrikken, paradoxen uitgooien binnen de wereld van stelligheden en zekerheden, krasjes aanbrengen in het geheugen, openingen maken naar duizelingwekkende inzichten, onrust zaaien, onvermoede emoties aanwakkeren.
Marc Verstappen
We starten er weer mee. Hopelijk met vele en veilige contactmomenten met onze leerlingen. Want dat hebben we gemist. De gedwongen keuze voor afstandsonderwijs heeft ons nieuwe kansen doen ontdekken. Maar dat echt contact en echt geluid, daar kan toch niets tegenop.
Misschien ligt in een goed uitgekiende mix van technologie (high tech) en contact (high touch) wel onze grootste uitdaging voor dit schooljaar. Sommige zaken kunnen we via instructiefilmpjes en online oefeningen efficiënter maken. Ik ben bijvoorbeeld systematisch de belangrijkste werken die ik leerlingen laat spelen, digitaal aan het inspelen. Met een klik stuur dan een filmpje door. Het is interessant om dit schooljaar verder te onderzoeken hoe je leerlingen van op een afstand tussen twee lessen kan ondersteunen. En zo kunnen we de contacttijd met leerlingen gebruiken voor de kern: muziek maken/ met taal spelen/ dansen/ beeldend werken en feedback geven. Liefst nog op een voldoende trage manier zodat we kunnen verdiepen.
Aan jullie allemaal: een uitgebalanceerd high tech/ high touch schooljaar toegewenst.
Ooit gelezen op een affiche boven de schouwburg van Kortrijk. Ja, we kunnen met kunst het verschil maken!
Er is nog hoop, geacht publiek, wij kunnen het nog halen. Op het toneel kunnen we nog onoverwinnelijk zijn, bovenmenselijk. Op het toneel wordt het onzichtbare telkens opnieuw zichtbaar! Hier vechten we tegen de storm. We zorgen ervoor dat het doek blijft opengaan. Samen met u zorgen we voor nieuwe zonsondergangen.
Kom af en toe langs. Wij bieden u graag onderdak.
Wim Opbrouck
En dat geldt ook voor ons prachtig kunstonderwijs. Kom af en toe langs, beste leerlingen. We bieden je onderdak voor je allerpersoonlijkste kunstbeleving. En kom zeker terug, volgend schooljaar. Wij hebben jou nodig en jij ons.
Dit is de laatste blog van dit schooljaar: geniet binnenkort van een vakantie met prachtige artistieke zonsondergangen.
Psycholoog Wim Van den Broek heeft een uitgesproken en onderbouwde mening over onderwijs. Je mag kinderen best wel uitdagen. Iets leren, dat is ook altijd een beetje schuren. Er mag best wel gezucht worden (moet ik dit nog een keer spelen) van het herhalen. Als leerlingen zeggen dat het een pittige les was, ben ik een tevreden leraar.
Aan de polarisering vroeger was het beter versus nieuw is beter, doen we niet mee. Traditie/werkethiek en een liefdevolle aanpak zijn voor ons geen tegenstellingen. Een sterke kunstleraar eist vastberadenheid maar doet dat ook liefdevol. Hard in de zaak, zacht in de omgang.
Het raamleerplan Kunstig Competent maakt in haar doelen daarom een genuanceerde mix van werk- en spelplezier. Doorzetten als het moeilijk is en spelplezier tonen staan naast elkaar in de lijsten.
In Made in Europe verdiept Pieter Steinz zich in het culturele DNA van ons continent. De belangrijkste halteplaatsen van de Europese cultuur worden in 100 fris geschreven essays bezocht: de Griekse tragedie, de Vlaamse primitieven, de Matheupassie van Bach, Don Quichote, Guernica, het twaalftoonsysteem, het zwarte vierkant van Malevitsj …
Het boek roept interessante vragen op. Kennen mijn leerlingen (enkele van) deze hoogtepunten? Hoe kan ik hen daarmee laten kennismaken? Is het niet belangrijk om ook de meesterwerken van de andere kunstdomeinen te leren kennen? In hoeverre ben ik zelf al doordrongen van deze meesterwerken? En wat zou ik zelf nog toevoegen aan dit cultureel canon?
Ik heb in elk geval enkele meesterwerken in het boek met stip aangeduid. Met de ambitie om die in deze coronatijden digitaal te (her)ontdekken.
Vandaag start ik met online gitaarlessen op de lesuren waarop mijn leerlingen normaal les hebben. Op de uitnodiging die ik vijf weken geleden verstuurde om filmpjes te posten, een online les te vragen, partituren en feedback te vragen, reageerden sommige leerlingen enthousiast. Maar van anderen hoorde ik weinig, van enkelen zelfs niets. Daarom ontstond de noodzaak om een belangrijk ritueel terug op te pakken: een wekelijks vast lesmoment. Met elke leerling ga ik 20 minuten via één platform aan de slag. Een keuze voor eenvoud en regelmaat.
Mijn startvragen heb ik al klaar: En hoe gaat het? Wat heb je de afgelopen tijd gedaan? Want onze leerlingen hebben toch wel wat meegemaakt. Ik ben benieuwd naar hun verhalen en bezorgdheden.
En dan gaan we voorzichtig aan de slag met nieuw materiaal (zoals onze minister vraagt). Voorzichtig, want ook dat hebben we collectief de afgelopen weken geleerd: doordrammen of met een te grote ambitie erin vliegen werkt nu niet. Slimme keuzes maken is het devies.
Horen en zien we elkaar goed? Hoe gaat het? En wat gaan we nu oppakken? Meer moet dat deze week niet zijn.
Werken met focus is met recht en reden in het leerplan kunstig competent een leerdoel voor het vakmanschap. Meer zelfs: dit is één van de grootste uitdagingen waar onze leerlingen voor staan. We zijn zo snel afgeleid en worden weggezogen van aandacht op één ding. En laat dat net een kwaliteit zijn die de ware vakman van de prutser onderscheidt: zijn vermogen om geconcentreerd te blijven op het werk.
Anderzijds is die versnippering ook interessant als we de kunstenaar willen aanspreken. Dwalen, verbindingen maken, vele indrukken opdoen, van de hak op de tak springen. Het zijn manieren om de creativiteit aan te wakkeren en nieuwe ideeën te genereren.
De twee tegenpolen, focus en versnippering, geven nog maar eens aan dat het interessant is om de eigenheid van de verschillende rollen te onderzoeken. En zo ontstond de laatste jaren ook het inzicht dat elke artistieke rol zijn eigen didactiek heeft. Misschien is dit wel één van de meest belangrijke gedachten die het project kunstig competent opleverde.
Kunstig competent heeft een nieuw logo en nieuwe symbolen gekregen. En daar zijn we fier op. De noodzaak ontstond tijdens de bijsturing van het leerplan voor Beeldende en Audiovisuele Kunsten. Vormgeefster Anne Verlent van de academie van Berchem ontwikkelde met veel empathie de nieuwe symbolen.
Voor het domein beeld zochten we naar een alternatief voor de rollen, in een taal die dichter bij beeldende kunstenaars ligt. Deze variant bestaat uit vijf artistieke ontwikkelingsgebieden. Deze zijn verbeelden, onderzoek, vakmanschap, dialoog en tonen. Vooral de keuze voor verbeelden voor de kunstenaar valt op. De term kunstenaar ervaren leraren beeld eerder als een overkoepelende begrip voor alle rollen/ artistieke ontwikkelingsgebieden.
De relatie tussen de twee sets wordt in dit beeld duidelijk:
Hiermee erkennen we enerzijds de verschillen tussen beeld en podiumkunsten maar willen we anderzijds, misschien nog sterker dan voorheen, de gemeenschappelijkheid in de verf zetten.
Ontwerper Richard Hutten maakt in dit werk een interessante synthese tussen traditie en vernieuwing. In een digitale gemanipuleerde foto van een traditioneel oosters tapijt liet Hutten het klassieke ontwerp in strepen uitlopen. De kleuren van de laatste rij werden doorgetrokken.
Daarna liet Hutten dit ontwerp in India door ambachtslieden namaken. Die vaklui vonden het aanvankelijk moeilijk om deze strepen te knopen. Dit soort eenvoudige patronen vervaardigen was nieuw voor hen.
Het is interessant om te zien dat de combinatie van traditie/vakmanschap en kunstenaarschap/avontuur hier boeiend werk oplevert.
Het kunstwerk roept ook een relevante onderzoeksvraag op: hoe kunnen we de traditie koesteren én ze tegelijkertijd vernieuwen?
Muzikanten lijken op kinderen die met lego spelen. Ze construeren iets met muzikale bouwstenen.
Deze uitspraak van Peter Vuust, professor neurowetenschappen én jazzmuzikant, intrigeerde me en was de aanzet om partituren te schrijven die bestaan uit bouwstenen.
In mijn eerste gitaaralbum building blocks kunnen leerlingen verschillende blokken muziek instuderen en die een eigen volgorde geven. Blokken mogen herhaald of weggelaten worden. Een chorus (refrein) kan ook een verse (strofe) worden. Of omgekeerd. Leerlingen mogen ook eigen delen toevoegen. Zo worden ze nog meer mede-auteur van het werk.
Zulke formats nodigen uit tot spel en experiment. En ze kunnen een opstap zijn om creatie een plek te geven in je lespraktijk.
