Tijd, dat is wat leraar vrije grafiek Marnix Everaert nodig heeft om leerlingen te laten groeien. Je kan processen sneller laten verlopen als je zelf zegt hoe het moet. Maar liever laat Marnix leerlingen zoeken en zelf ontdekken. 

Zwijgen en onderzoekend bevragen, zijn dan juiste interventies. Zo worden leerlingen in een zelf-ontdek-modus gezet. 

Wat je zelf ontdekt hebt, blijft langer hangen en is echt verankerd. Daarom is efficiënt werken een heel relatief concept in kunstonderwijs en is de snelste weg vaak niet de beste weg. En zo kan kunstonderwijs ook een ‘vrijplaats voor tijd krijgen’ blijven. 

Traag is niet alleen mooi. Traag is in kunstonderwijs ook snel.

Psycholoog en hoogleraar Ap Dijksterhuis schreef het boek Inspiratie. Zijn stelling: inspiratie dwing je zelf af.

Een inspiratiepil die je naar een walhalla van creativiteit lanceert, bestaat niet. Neurologisch weten we nog niet wat er bij eurekamomenten in je hoofd gebeurt. Maar psychologisch is het plaatje wel al meer ontwikkeld. Artistieke inspiratie komt voort uit de wil om beter te worden, uit creativiteit, discipline, nieuwsgierigheid en oefening. Het gaat, volgens Dijksterhuis, over zoveel mogelijk scheppingskracht, interessante dingen in je eigen onderbewustzijn verzamelen.

De psycholoog raadt ook aan om je te omringen door interessante mensen. Zij maken mee je onbewust potje scheppingskracht groter.

En zo levert het boek van Dijksterhuis een nieuwe kijk op de artistieke rollen/ domeinen op: door je als onderzoeker, vakman, samenspeler en kunstenaar te ontwikkelen, wordt ook je inspiratievermogen groter.

Inspiratie is geen geluk. Inspiratie is een beloning.

De Leuvense pedagoog/ filosoof Jan Masschelein zegt mooie dingen over aandacht.

Aandacht betekent letterlijk er zijn, erbij zijn. Afwezig zijn betekent dat men niet bij de zaak is. Bij de zaak blijven, bij de les blijven is een kwestie van aandachtig worden.

Volgens Masschelein is aandacht een toestand die tot stand kan worden gebracht. School is de tijd en plaats waar we aandachtig worden voor dingen, of nog anders, school vestigt de aandacht op iets. De school of academie (met haar leerkrachten, discipline, regels, routines …) maakt het mogelijk dat een nieuwe generatie aandachtig wordt voor de wereld (van de kunsten).

Aandachtig zijn betekent ontvankelijk zijn. Zich vatbaar en gevoelig opstellen voorbij ingebakken gewoontes, voorbij direct resultaat, ogenblikkelijk gewin en stellig rendement. Voorbij het eigen beproefde perspectief.

Jij dacht dat alles in getallen en formules kon worden uitgedrukt! Maar in uw mooie nomenclatuur bent u de wilde roos vergeten, de tekenen van de hemel, de gezichten van de zomer, de grote stem van de zee, de momenten van liefdesverdriet en de woede van de mensen!

Te midden van uw meest schijnbare overwinningen bent u reeds verslagen, want er is een kracht in de mens die u niet zult terugdringen, onwetenden zegevierend voor altijd. Het is deze kracht die zal opstaan en u zult weten dat uw glorie rook was.

Albert Camus, L’Etat de Siège (Gallimard, 1948)

Deze prachtige tekst is te lezen op de website gewaarwording. Je vindt er prachtige gedachten over kunsteducatie. De uitgangspunten van de inititiatiefnemers zijn dan ook waardevol:

• De kunsten kan je niet herleiden tot een instrument om extrinsieke doelen en leereffecten te bereiken.
• Verwondering door de kunsten is op de eerste plaats de ervaring van niet- begrijpen.

Kunstig Competent bestaat tien jaar. Wat begon als een kleine vrijplaats voor nieuwe evaluatiepraktijken in het DKO groeide uit tot een breed gedragen kijk op (deeltijds) kunstonderwijs.

Kunstig Competent werd meer dan een project over evalueren. Het project gaf enerzijds een vocabularium aan dingen die we al deden en waar we ook heel fier op mogen zijn. En het daagde ons anderzijds uit om thema’s te verkennen die we minder in de vingers hebben. Academies legden praktische beslommeringen even naast zich neer om na te denken over wat belangrijk is in kunstonderwijs. Er werden leerplannen en materialen ontwikkeld die aandacht besteden aan de doelen, de aanpak in de klas en de evaluatie. 

Bij alle acties stelden we ons telkens de vraag of we trouw bleven aan onze uitgangspunten: ontwikkelingsgericht werken, inzetten op een brede artistieke vorming en een gezonde mix van sturing en vrijheid voor de academie en de leraar-kunstenaar. 

Dit tiende jaar is ook een reflectiejaar. We blikken terug, onderzoeken waar we staan en maken plannen voor de volgende tien jaren. 

We houden het graag eenvoudig.

Voortaan vind je deze website (artistiekecompetenties.blog) ook onder de domeinnaam kunstig-competent.blog.

En onze officiële website voor de leerplannen (raamleerplandko.be) vind je ook op de url kunstig-competent.be.

Altijd met een liggend streepje tussen kunstig en competent.

Ben je op zoek naar inspiratie over creatie in het domein muziek, dan surf je naar tijdvoormaken.be. En ook hier hebben we een tweede domeinnaam: time-to-create.art. Want de volgende weken verschijnt ons boek Tijd voor maken in het Engels. Met de voor de hand liggende titel Time to create.

In opdracht van het Departement Onderwijs en Vorming doe ik vanuit mijn hogeschool UCLL samen met KULeuven een onderzoek naar Evalueren in het DKO. 

We weten dat er in de praktijk veel goede evaluatie-instrumenten gebruikt worden. Met ons onderzoek willen we beter zicht krijgen op welke instrumenten in omloop zijn.

Daarna willen we deze bestaande instrumenten delen en ook nieuwe instrumenten ontwikkelen. 

Ik deel graag via deze blog ideeën met jullie. Bij deze een hele, hele warme oproep om hetzelfde nu ook te doen: deel je evaluatie-instrumenten die je in je klas gebruikt met ons: evelien.storme@kuleuven.be. 

Als je ons iets bezorgt, nemen we contact met je op en kunnen we afspraken maken hoe we dat delen voor jou juist kunnen doen. 

Meer info vind je hier:

In het boek Faalmoed en andere filosofische overdenkingen ontwikkelt filosofe Stine Jensen prachtige gedachten over falen.

Falen doe je altijd tegenover iets of iemand: een publiek, je leraar, je eigen doelen, een norm … Het is niet zomaar een kleine mislukking. Nee, als je faalt, doet dat iets met je zelfbeeld. Je hebt het gevoel dat jij helemaal of gedeeltelijk de schuld bent van dat falen.

Jensen pleit voor faalmoed. Dit concept staat tussen faalangst en faalovermoedigheid in. Bij faalangst raak je verlamd. Bij faalovermoed denk je dat je alles kan en vergeet je te reflecteren. Faalmoed staat aarzeling en angst toe. Je weet immers dat het fout kan gaan … en toch doe je het.

De Duitse kunstenaar Hans-Peter Feldmann versiert traditionele olieverfschilderijen met rode neuzen of schele ogen. Wat een durf om die schilderijen zo te transformeren.

In het prachtige museum Voorlinden nabij Den Haag kijken we verwonderd naar deze werken. Wat opvalt? Minimale ingrepen, maximaal effect.

Het idee nodigt uit om er iets mee te doen in de klas. De opdracht is simpel: vertrek vanuit een klassieke partituur, doe één goedgekozen interventie en maak zo het werk echt anders.

Spelen met partituren is een goede opstap naar creativiteit… minimale ingreep, maximaal effect.