Opkomen en uitvoeren

De Londense fotografe Helga Stentzel maakt van de wasdraad en wat kleren een dierentuin. Je moet er maar opkomen, hoor ik jullie collectief denken. Ja, een creatieve geest maakt de gekste sprongen. Of een kunstenaar kijkt nieuwsgierig naar de dingen die hij/ zij tegenkomt. Je ziet het zo voor je: Helena maakt een wandeling in een buitenwijk van Londen en ziet opeens een wasdraad met een wit-zwart gestreepte trui. In haar verbeelding maakt ze er direct een zebra van.

Een idee hebben is één, dat ook oppakken en het kwaliteitsvol uitvoeren is nog iets anders. Associëren maakt dan plaats voor focus, hard werken en maniakaal afwerken.

Ideeën verzamelen, experimenteren, maken, en dat met kwaliteit tonen.

Traag is mooi

Tijd, dat is wat leraar vrije grafiek Marnix Everaert nodig heeft om leerlingen te laten groeien. Je kan processen sneller laten verlopen als je zelf zegt hoe het moet. Maar liever laat Marnix leerlingen zoeken en zelf ontdekken. 

Zwijgen en onderzoekend bevragen, zijn dan juiste interventies. Zo worden leerlingen in een zelf-ontdek-modus gezet. 

Wat je zelf ontdekt hebt, blijft langer hangen en is echt verankerd. Daarom is efficiënt werken een heel relatief concept in kunstonderwijs en is de snelste weg vaak niet de beste weg. En zo kan kunstonderwijs ook een ‘vrijplaats voor tijd krijgen’ blijven. 

Traag is niet alleen mooi. Traag is in kunstonderwijs ook snel.

Inspiratie is een beloning

Psycholoog en hoogleraar Ap Dijksterhuis schreef het boek Inspiratie. Zijn stelling: inspiratie dwing je zelf af.

Een inspiratiepil die je naar een walhalla van creativiteit lanceert, bestaat niet. Neurologisch weten we nog niet wat er bij eurekamomenten in je hoofd gebeurt. Maar psychologisch is het plaatje wel al meer ontwikkeld. Artistieke inspiratie komt voort uit de wil om beter te worden, uit creativiteit, discipline, nieuwsgierigheid en oefening. Het gaat, volgens Dijksterhuis, over zoveel mogelijk scheppingskracht, interessante dingen in je eigen onderbewustzijn verzamelen.

De psycholoog raadt ook aan om je te omringen door interessante mensen. Zij maken mee je onbewust potje scheppingskracht groter.

En zo levert het boek van Dijksterhuis een nieuwe kijk op de artistieke rollen/ domeinen op: door je als onderzoeker, vakman, samenspeler en kunstenaar te ontwikkelen, wordt ook je inspiratievermogen groter.

Inspiratie is geen geluk. Inspiratie is een beloning.

Open scores

Bert Appermont schreef aansluitend bij ons boek Tijd voor maken 2, creëren met groepen een bundel Open Scores. Dit pakket van vijf open partituren nodigt uit tot creatie. Elke score krijgt een eigen opdracht. Je studeert het werk met de groep in en daarna kan je er samen dingen aan veranderen … met de volledige goedkeuring van de componist.

De open scores zijn te krijgen in zes versies: variabele blazersgroep, gitaarensemble, piano vierhandig, strijkers, slagwerkensemble, koor en percussie-ensemble.

Geen onbelangrijk detail: het zijn ook nog eens prachtige composities … die na een creatief proces nog mooier worden.

Hier te koop.

Creatie maakt sterker

5d1d79f043608edbff0aa0cf77ade5f7.jpg

Een groep samenspel presenteerde zich met twee gezichten. Eerst speelde de groep de partituur nauwkeurig na. Daarna werd er vrij met het materiaal omgegaan. Het verschil tussen de twee delen was frappant: in dat tweede deel was er opeens echte interactie, intensiteit en magie.

Dit en andere impulsen zette veel in gang op een academie. Alle leraren instrument en zang laten hun leerlingen eigen werk brengen: meestal zonder partituur. Compositie, experimentele muziek en literaire creatie zijn belangrijke en sterke vakken op de academie.

Creatie maakt leerlingen sterker, werd het uitgangspunt. Het perspectief van de componist/ auteur/ choreograaf/ kunstenaar leren kennen, verrijkt je ook als uitvoerder. En die creatie start best zo snel mogelijk.

Bouwstenen

img_9849-copy.jpg

Lucille Nguyen is een Franse designer die afgestudeerd is aan de Design Academie in Eindhoven. Op de eindejaarsvoorstelling doet haar schoenenconcept mij dromen. Nguyen maakt van jou een ontwerper. Je koopt de nodige grondstoffen en zo kan je je eigen schoen samenstellen en maken. Het heeft ook een duurzame kant: als een onderdeel kapot is, kan je een vervangstuk bestellen.

img_2807.jpg

Vooral het beeld van de verschillende grondstof intrigeert. Het doet dromen van kansen voor de creërende kunstenaar: je reikt je leerlingen een set goed gekozen basismaterialen aan en zo kunnen ze – al spelend – hun eigen werk ontwikkelen.

Een aantal akkoorden die bij elkaar passen, enkele motieven die je kan combineren …  en je bent vertrokken.

Creatief ademhalen

Femke Deckers gebruikt in haar boek Schroef jezelf los een prachtige metafoor voor creativiteit. Ze ontdekte dat al haar creatieve processen bestonden uit creatieve ademhalingen.

Je waaiert uit (zoekt opties en alternatieven) en je waaiert weer in (maakt keuzes). Inademen betekent mogelijkheden verkennen, uitademen is bewegen naar een focuspunt, een oplossing.

Bij echt ademhalen kan je niet enkel inademen. Dan ga je dood. Zo ook bij creativiteit. Enkel alternatieven genereren is dodelijk voor de creativiteit. Je moet op een bepaald moment ook (durven) landen.

Ook in het leerplan Kunstig Competent zit die creatieve ademhaling vervat. We noemen dat experimenteren (inademen) en creëren (uitademen). Maar laten we eerlijk erkennen dat de metafoor creatief ademhalen vele malen mooier is.

Competentiebeelden

Voor sommige competenties kunnen we ons heel goed voorstellen wat we op het einde van een graad bij onze leerlingen willen zien en horen. Voor andere artistieke competenties is dat beeld vager.

De denkoefening competentiebeelden, waar verschillende academies hun schouders onder gezet hebben, geeft beeld en taal aan die tussen- en eindpunten. Hierboven vind je een eerste voorbeeld.

De volgende maanden zullen we in de blog regelmatig zo’n competentiebeeld delen. Hopelijk helpt dit materiaal om doelen concreter te vertalen naar je klas.

Wil je nu al het hele materiaal induiken, dan kan je het boekje Competentiebeelden, op weg met artistieke competenties, downloaden:

Vingers tapen

Brian-Eno-Press-Crop-3.jpg

De beroemde producer Brian Eno legt zijn artiesten graag beperkingen op. Zo tapete hij de vingers van Coldplay’s Chris Martin aan elkaar, om hem te dwingen op een nieuwe manier piano te spelen.

Eno gebruikt een arsenaal aan trucs om artiesten te irriteren:

Als we een popliedje schrijven, dan zijn de akkoorden vaak: majeur, majeur, mineur, majeur. Ik vraag dan om alleen maar majeur te spelen. Dat levert altijd iets op.

En zo toont Eno ons een interessant aspect van de didactiek van de kunstenaar: baken je opdracht af.

hEAR DROPS

Geloof jij ook dat interactie creativiteit kan voeden? 

Musica ontwikkelde een serie toegankelijke beeldverhalen rond klank en muziek. Elk filmpje wil de sensitieve, artistieke wisselwerking tussen kinderen en leerkrachten bevorderen.

Het principe is eenvoudig: kijk samen naar een filmpje, bespreek wat je zag en hoorde, kijk opnieuw, bepaal spelregels en materialen, voer uit en evalueer. Geen uitgestippeld parcours, maar een uitnodiging tot creatief proces. Zoals echte kunstenaars dat ook doen. 

Zo leg je stiekem je artistieke expertise in de weegschaal, met kinderen als volwaardige actoren.