Het programma Wat als? zet Vlaanderen op kaart bij tv-bonzen. Naast een goede format is dit ook een interessante vraag. Mooie uitdagingen om de kunstenaar aan te spreken?
Zeker eens proberen: de partituur bekijken, een waaromvraag verzinnen en zien wat er gebeurt.
In de tentoonstelling inspirations laat modeontwerper Dries Van Noten zien hoe hij werkt, wat hem raakt en hoe hij zijn collecties maakt.
Vrienden omschrijven Van Noten als een collectioneur van gedachten en ideeën. Wat op zijn pad komt, slorpt hij op. En is een mogelijke inspiratiebron. Overal kansen.
In DeMorgen Magazine vertellen studenten van de Antwerpse Modeacademie over hun inspiratiebronnen.
Voor mijn mannencollectie deed ik ideeën op tijdens mijn reis naar Marokko. Ik maakte er foto’s, die ik vervolgens gebruikte in digitale collages. Daarmee creëer ik een soort van droomwereld.
Ik ging uit van een het gevoel dat ik kreeg toen ik een gebouw zag van de Japanse architect Shigeru Ban. Het is een constructie die omgeven is door een wit gordijn, heel etherisch en contrasterend met het harde beton.
Voor deze collectie heb ik inspiratie geput uit vliegvissen. Dat is een hengelsport waarbij je gebruikmaakt van met de hand gemaakte vliegen als lokaas.
Kunnen we hier iets mee in ons kunstonderwijs? Zeker. Daag leerlingen uit om ideeën en indrukken te verzamelen. En gebruik die verzamelingen als voedingsbodem voor maakprocessen.
Want niets ontstaat vanuit het niets. Zelfs niet bij Dries Van Noten.
Inspirations loopt nog tot 19/7 in het Modemuseum van Antwerpen.
Ook in de rij gestaan om in Den Haag de tentoonstelling van Rothko te zien? Picasso, Matisse, Pollock en Kandinsky. We gaan er met z’n allen naar kijken en vinden deze schilders al klassiekers. Het blijft een raadsel waarom we niet even massaal naar Stockhausen, Reich of Berg luisteren.
Is hedendaagse klassieke muziek iets voor op de academie? Als we de competentie je verruimt je horizon belangrijk vinden, zeker wel.
Grafische partituren zijn dan een mooie opstap: kijken, experimenteren, bijschaven en vastleggen. Deze open partituren geven de kunstenaar alle ruimte om te ontdekken.
Op zoek naar fantastisch materiaal?
Moeilijk? Wat denk je van deze partituur met notenhoofden? Hoog-laag, tonaal-atonaal, voorgrond-achtergrond, herfst-lente… Oneindig veel mogelijkheden.
Straks proberen?
Een instrumentleraar vertelt:
Er stonden in mijn klaslokaal opeens vijf reuzegrote spiegels voor repetities van een dansvoorstelling. We vonden die spiegels wel iets. Hier lagen kansen voor ons volgend klasconcert. Samen met de leerlingen ben ik met de spiegels gaan experimenteren: in de ruimte zetten, verplaatsen, omdraaien, neerleggen…
We ontdekten vele interessante kansen:
Vanuit dit toeval ontstond de voorstelling spiegelbeeld.
Serendipiteit heet dat: de kunst van een ongezochte vondst. Ontdekkingen doen door benieuwd en open het onverwachte te laten binnenkomen. Vele ontdekkingen zijn bij toeval gedaan: Amerika, röntgenstraling, champagne, Post-its en vele doorbraken van Nobelprijswinnaars. De schilder Kandinsky ontdekte de schoonheid van abstracte schilderkunst toen hij gegrepen werd door een raadselachtig, prachtig doek in zijn atelier: een doek van zijn hand dat op zijn zijkant tegen de muur stond.
De lerares accordeon van de academie van Ronse organiseerde vorige week een concert waarop haar 24 leerlingen eigen werken speelden. Ze vertelde er tijdens een vormingsmoment met veel enthousiasme over:
Bijna alle leerlingen vonden het geweldig om eigen composities te maken. Maar één leerling had het moeilijk met die vrijheid. Die heb ik dan ook met rust gelaten.
Ik vond het interessant dat de leerlingen zonder partituur speelden. Ze maakten echt contact met het instrument en de klank. Heel dichtbij.
Ik gaf meestal een duidelijke opdracht. Voor de beginners was dat bijvoorbeeld: maak iets van acht maten, begin met do en eindig met do. De meeste leerlingen kwamen dan met een kleine muzikale cel naar de les. Daar zijn we mee aan de slag gegaan: puzzelen, versterken, toevoegen, afwerken en podiumklaar maken. De middelbare graden zochten ook een passende begeleiding. Als dat nodig was, gaf ik ook vaktechnische kaders mee: opbouw van akkoorden, graden akkoorden, doorgangsnoten…
Sommige leerlingen gebruikten hele complexe ritmes. Die zouden ze nooit van een partituur kunnen spelen.
Een aantal leerlingen vertelden tijdens het concert hoe hun compositie tot stand gekomen was. Anderen waarom ze een titel gekozen hadden.
Het mooiste moment? Na het concert vroeg een leerling aan een andere: Mag ik uw stuk spelen?
Wat wil je nog meer?
Leraren muziek zijn sterk in vakmanschap. Ze kunnen op een systematische en efficiënte manier een techniek aanleren. Vakwerk!
Maar ze hebben in mindere mate geleerd hoe ze de kunstenaar kunnen aanscherpen. Leraren beeld hebben daar meer ervaring mee. Ze weten dat goed uitgekozen opdrachten het verschil maken. Zo’n opdracht ontwikkelen is een kunst op zich.
Een opdracht voor kunstenaars:
Tijdens een vorming op de lerarenopleiding van de Mad-faculty Hasselt daagden we studenten uit om opdrachten te analyseren die ze tijdens hun opleiding gekregen.
Hier een mooi voorbeeld: Juweel van de dag
Studenten juweelontwerp moesten een sieraad ontwerpen met een voorwerp uit het dagelijks leven. Studenten leerden zo om anders en breder naar juwelen te kijken en het onverwachte een plek te geven in hun ontwerpen.
Helder doel, duidelijk afgebakend en toch open.
En welke opdrachten heb jij onthouden?
De Koninklijke academie Beeldende Kunsten in Den Haag doet een opmerkelijk experiment. Studenten mogen een mislukt werk presenteren. De beste mislukking krijgt een artikel in een kunsttijdschrift. Bij nader inzien een meer dan relevante oefening.
We citeren de medewerkers uit Den Haag:
Mislukken mag in de kunst. Dat is onvermijdelijk want twijfel wordt gezien als een positieve basishouding: je kunt als kunstenaar niet de onzekerheid wegsnijden en alleen de zekerheid houden.
Wij houden van falen:
- een werk dat mislukt maar in zijn mislukken iets anders is geworden, interessanter;
- een werk waarin twijfel centraal staat;
- een plan dat zo groots is dat het gedoemd was te mislukken. Maar zo’n grootste poging is utopische heldendaad.
Wat voor kunstenaars geldt, geldt ook voor leraren in de kunsten. Een academie mag ook een plek zijn waar nieuwe didactische pistes onderzocht worden. Een plek waar risico’s genomen worden. Soms met succes, soms ook niet. Maar altijd in beweging.
De directeurs van de pilootacademies hebben dat begrepen.
Het is niet eenvoudig om steeds weer andere invalshoeken op te zoeken. We lopen zo snel vast in patronen. We doen de dingen uit gewoonte weer zoals we ze al ooit gedaan hebben. Terwijl het in de wereld-voorbij-die-patronen pas echt interessant wordt. Daar ontstaan de nieuwe, bijzondere en verfrissende ideeën.
Kunstenaarskwaliteiten van onze leerlingen uitdagen betekent ook: hen naar een zone van naaste verbeelding te begeleiden.
Op zoek gaan naar meerdere opties is daarbij een interessante techniek. Je legt op hoeveel ideeën je wil horen of zien. Je vraagt een leerling om een passage vijf keer anders te spelen. Je daagt een leerling uit om minstens drie verschillende voorbereidende schetsen te maken.
Of om het met oud Joods spreekwoord te zeggen:
Als je de keuze hebt tussen twee ideeën, kies dan voor het derde.
Ik keek wel even op toen een innovatieve leraar gitaar bekende dat hij zijn leerlingen ook Sagreras laat spelen. Voor wie de boeken van Sagreras niet kent: ze zijn vergelijkbaar met de taaie studies van Czerny voor piano. De boodschap is duidelijk: ook in een creatieve context is vakmanschap noodzakelijk.
Maar nu wordt het pas echt interessant. Hij laat die werken niet van een klassieke partituur spelen maar maakt er akkoordenschema’s van.
Deze studie 46 ziet er bij hem dan zo uit:
De voordelen van de tweede partituur zijn uitermate interessant:
Of hoe een uitgebeende partituur de vakman én de kunstenaar uitdaagt.
Sagreras zou er zeker mee akkoord gaan;-).
Mijn dochter kwam vandaag thuis met een fantastische opdracht van haar leraar beeld: teken met een balpen een zelfportret voor de spiegel.
Wat een goed uitgekiende en uitdagende oefening!
Met een balpen kan je niet eindeloos blijven herstellen. Het moet er vanaf de eerste keer staan. En dat vraagt gerichte aandacht.
En een spiegel is interessanter dan een foto. Het element 3D is een dimensie die dan meegenomen kan worden.
Zulke ontregelende, open én tegelijk doelgerichte opdrachten dagen het kunstenaarschap van de leerling uit.
Aan de slag ermee.
artistieke competenties 