Schrappen doet scheppen

stiftgedicht.gif

De ruimte die een componist aan de uitvoerder geeft, kan heel verschillend zijn. Partituren uit de renaissance gaven veel ruimte aan de uitvoerder. Je kon zelf bepalen met welke instrumenten je een partituur wilde spelen. Aanwijzingen over karakter, tempo en volume waren minimaal.

In latere periodes nam de componist steeds meer ruimte in en bepaalde sterker de uitvoering. De witte ruimte voor de musicus werd kleiner.

Willen we de kunstenaar in onze leerling aanmoedigen dan zijn meer open partituren een kans. Ze kunnen een opstap zijn naar zelf maken.

En als je dit soort partituren niet hebt, maak je ze toch gewoon zelf. Neem een zwarte stift en he     kan        b              heel

Sterk kunstwerk?

tumblr_lqdk5hFGhA1qaruxco1_r1_1280.jpg

Dit kunstwerk van Millec Levy zag ik in een galerij in Parijs. Op het eerste zicht deed het werk me glimlachen.

Maar al snel werd me duidelijk dat dit niet echt sterke kunst is. De intenties van het kunstwerk geven zich te snel prijs. Of nog erger: het werk duwt je verbeelding onmiddellijk in één richting. En dat verwacht je van een reclameboodschap, maar niet van een kunstwerk. Sterke kunst blijft langer dan enkele seconden boeien. Je ontdekt altijd weer nieuwe aspecten, lagen en invalshoeken.

Nee, de kunstenaar had beter de woorden ‘Man’ en ‘Woman’ weggelaten. Dan werd het wel interessant. En dan riep het werk wel vele pistes op: ja/nee versus nuance, eenvoud versus complexiteit, duidelijkheid versus afwegen, gedetermineerd versus aanpasbaar…

Ook op de academie moeten we voor meerduidige kunst blijven kiezen. Kunst die leerlingen uitdaagt tot onderzoek en verbeelding.

Meesterlijke missers

fit_1440x1080_66120342.jpg

Ik kocht het boekje meesterlijke missers, maak van falen je handelsmerk. Mijn vrouw vond die echt een boekje voor mij. Wat bedoelde ze hiermee? Dat ik op dit soort boeken val? Of dat ik de missers opstapel? Of dat ik  weet dat misser erbij horen?

Hopelijk eerder het laatste. Want ook in het project artistieke competenties ben ik verantwoordelijk voor miskleunen. Producten die niet goed genoeg waren en snel in de prullenmand belandden.

Gelukkig weerhield me dit niet om risico’s te blijven nemen. En daarin vond ik een bondgenoot in dit boekje. Een ode aan af en toe op je bek gaan. 

Door geen risico’s te nemen en mislukkingen te vermijden, haal je nooit de woede van je baas of opdrachtgever op de hals, maar je wint er ook geen extatische loftuitingen mee. Op veilig spelen leidt vaak tot zoutloze brij van ‘mwah’. 

Al deze grote en kleine debacles zijn niet zomaar leerervaringen – waar fouten worden rechtgezet, routes worden bijgesteld – maar voorsmaakjes van succes. 

Mooi mislukken is ook een kunst.

Foute Mia

Wouter-Van-Belle-KBL5.jpg

De iconische pianopartij van het nummer Mia van Gorki is door een fout ontstaan.

Producer Van Belle vroeg om de tape te laten lopen. Maar hij dacht dat het nummer in een andere toonaard stond, en zijn eerste noot was een toonaardvreemde noot. Dus speelde hij snel een noot hoger om zichzelf te corrigeren. Om zijn fout te maskeren is hij dat dan maar blijven herhalen, en zo is het beroemde pianomelodietje ontstaan. Het geniale was dat hij de band liet spelen…

Fouten als een creatieve kans. Een fijne insteek om lessen een onverwachte en spannende touch te geven. En een eenvoudige tool om de kunstenaar aan te spreken: open staan voor het onverwachte en daarop verder springen. Zoals op een trampoline.

Straatkunstenaars

4ca89762-e74b-11e7-8ba7-02b7b76bf47f.jpg

In Strombeek-Bever legden arbeiders een straat opnieuw aan. De stenen geraakten niet op hun oorspronkelijke plaats. Een vorm van onverschilligheid? Gebrek aan vakmanschap? Thuis te weinig gepuzzeld? Of is dit een artistieke daad?

Wij gaan voor de laatste optie. Want dit labyrint is zoveel interessanter dan de dwingende richtingaanwijzer. Maar één keuze? Daar krijgen kunstenaars de kriebels van. Dan is dwalen met omwegen zoveel avontuurlijker. Het kan alle kanten uit. En het  spreekt onze verbeelding aan. We zien in deze nieuwe straatcompositie allemaal iets anders.

Deze kunstenaars-straatwerkers begrijpen hoe kunst(onderwijs) werkt.

Naar Siberië?

0107OntdekkingSiberie4-646x350.jpg

Op een concert in een academie zag ik een bijzonder optreden.

Een leerling met als tweede instrument piano waagde zich aan prelude opus 3 nr. 2 van Rachmaninov. Hij speelde anderhalf jaar piano. Onmogelijke opdracht, veel te moeilijk werk. Maar de sturm und drang om grote muziek te spelen was niet tegen te houden.

De start was imponerend. Brede akkoorden, het grote gebaar. Het middendeel ontaardde in een eigen improvisatie. In de stijl van Rachmaninov. De wroetende akkoorden werden nog donkerder. Hij musiceerde bijna in extase. Op het einde pakte hij de partituur weer op.

Wat een interessante kluif voor een (klassieke) jury:

Kan dit wel? Is dit geen onvoldoende? Of 0/100? De partituur zomaar langs de kant schuiven? Of moeten we juist zijn experiment belonen en waarderen? De keuze om iets bijzonders te doen met het werk? Want artistiek was dit zonder meer interessant.

En moeten we zijn leraar op strafkamp naar Siberië sturen? Of hem juist aanmoedigen om dit soort risico’s te blijven nemen? Om hetgeen zich aandient te versterken?

Zelden een uitvoering op een academie gezien die zoveel relevante vragen en gedachten opriep.

Kunde wordt kunst

craftsmanship

Wat de kunstenaar van de vakman onderscheidt? De vakman maakt doorgaans wat hij heeft geleerd, volgens de beproefde methode en met het te verwachten resultaat.

Een kunstenaar gaat verder waar de vakman stopt. Hij neemt risico’s, kijkt anders en probeert het onmogelijke te bereiken. Het resultaat is daarom dikwijls verrassend, ook voor hem. De kunstenaar weet nooit wat en hoe het kunstwerk zal zijn, tot hij het vindt.

Grote kunstenaars zijn dikwijls even ‘kundig’ als de beste vakmannen. Maar een prachtig afgewerkt sierobject is daarom nog geen kunst. De kunstenaar voegt iets belangrijks toe aan het vakmanschap: verbeelding. Dan wordt kunde kunst.

Boekenplank

Zin om te lezen? Hier mijn boekenplank artistieke competenties. Boeken die mij inspireerden om de artistieke rollen beter te leren kennen.

kunstenaar
vakman
performer
onderzoeker

samenspeler

Kunnen we wel kunstenaars maken?

landkaart-leerplan-kunstenaar.jpgKunnen we wel kunstenaars maken? Dat was de intrigerende vraag die een leraar van de academie van Lier op tafel legde. In heel zijn lange carrière had hij geen leerlingen opgeleid die echte kunstenaar geworden waren. En vanuit zijn hele strenge norm, was dit een eerlijke conclusie.

Maar moeten we daarom de rol kunstenaar naast ons neer leggen? Nee, natuurlijk niet. Kunstenaarskwaliteiten aanscherpen is een kerntaak van kunstonderwijs.

De artistieke landkaart van de rol kunstenaar is misschien een interessante richtingaanwijzer.