Traag is mooi

Tijd, dat is wat leraar vrije grafiek Marnix Everaert nodig heeft om leerlingen te laten groeien. Je kan processen sneller laten verlopen als je zelf zegt hoe het moet. Maar liever laat Marnix leerlingen zoeken en zelf ontdekken. 

Zwijgen en onderzoekend bevragen, zijn dan juiste interventies. Zo worden leerlingen in een zelf-ontdek-modus gezet. 

Wat je zelf ontdekt hebt, blijft langer hangen en is echt verankerd. Daarom is efficiënt werken een heel relatief concept in kunstonderwijs en is de snelste weg vaak niet de beste weg. En zo kan kunstonderwijs ook een ‘vrijplaats voor tijd krijgen’ blijven. 

Traag is niet alleen mooi. Traag is in kunstonderwijs ook snel.

Archieven waar muziek in zit

penny-lane-lyric1.jpg

Het is een courante praktijk dat leerlingen en leraren beeld hun materialen verzamelen in portfolio’s.

In de Standaard vertellen musici over hun archieven.

Ik hou alles bij behalve mijn boekhouding. Ik heb geen archief, ik woont erin. Ik ben altijd al verzamelaar geweest. En archivaris: lijstjes maken en dagboeken bijhouden. Van sommige mensen vond ik een sms zo speciaal, dat ik ze met de hand heb overgetypt. In het lettertype van de Nokia-gsm.

Daan Struiven

Ik bewaar notities en invallen voor songs. Ideeën noteer ik in de app Evernote en die bundel ik per jaar. Regelmatig kijk ik ernaar. Het is interessant om je eigen weg te zien.

Inne Eysermans van Amatorski

Optreden is repeteren

Schermafbeelding 2019-09-03 om 10.17.10.png

Elf jonge acteurs keren met hun collectief Camping Sunset de theaterwetten om: zo weinig mogelijk repeteren en zo veel mogelijk uitproberen op scène. Deze keuze is zeker ook een aanklacht tegen de beperkte middelen in de sector. Vaak wordt er weken hard gerepeteerd en kan je daarna een voorstelling maar drie keer spelen. Moeilijke tijden voor kunstenaars.

Het concept minder repeteren, meer spelen is daarnaast een interessante provocatie en zet aan tot nadenken. Iedereen weet: zelden zijn de premières de beste voorstellingen. En toch is dat net wat we van onze leerlingen verwachten. Het moet er van de eerste keer staan. 

Camping Sunset daagt me uit om dit schooljaar te experimenteren met optreden.   Leerlingen spelen op dezelfde dag bijvoorbeeld hun programma verschillende keren na elkaar. Een kleine groep toeschouwers schuift van de ene naar de andere ruimte. Tussendoor is er tijd om stoom af te blazen en bij te sturen. Vijf keer je programma herhalen en laten groeien: zo wordt optreden ook repeteren. 

En misschien moeten we de vijfde voorstelling dan maar de première noemen. Lekker tegendraads.

 

Altijd iets klaar hebben

maxresdefault-1.jpg

Je vindt ze in luchthavens en winkelcentra: piano’s die globetrotters en klanten uitnodigen om iets op de toetsen te tokkelen.

Je hoopt dat vele leerlingen van onze academies die uitdaging zonder verpinken oppakken: gaan zitten en spelen. Zonder voorbereiding. Zo zal er in juli en augustus onafgebroken muziek klinken in de luchthaven van Zaventem. Een stroom van leerlingen van onze kunstacademies die met trots hun altijd-klaarrepertoire laten horen.

Altijd iets klaar hebben, het is een waardevol doel in ons raamleerplan. Nee, geen enkele uitvlucht telt nog: maar ik heb mijn boek niet bij… ik ken niets uit het hoofd… ik weet niet wat ik moet spelen.  Als oma en opa vragen om iets te spelen, dan kan je dat.

Begrafenismuziek

Mertz.jpeg

Ik wil graag begrafenismuziek spelen. Het kwam er wat onhandig uit, maar deze leerling gaf tijdens een intentiegesprek toch wel op een interessante manier aan waar ze naartoe wilde.

Het gesprek daarna bracht helderheid. Ze zocht troost in muziek. Niet therapeutisch, nee dat ging te ver. Wel een verkenning van haar eigen melancholische binnenkant. Muziek als traagwerkend medicijn.

Prachtige weemoedige gitaarmuziek van John Dowland, Johann Kaspar Mertz en Fabian Payr kleurden dat jaar haar repertoire in.

Niet jouw stijl?

mondriaan.jpg

Leerlingen hebben snel een oordeel klaar over een werk dat je hen aanreikt : niet mooi, saai, te klassiek, niet mijn stijl… Een lerares dans heeft een scherpe repliek klaar als ze weer zo’n opmerking hoort: eerst ga je hier hard op studeren en dan bespreken we opnieuw of dit wel/niet jouw ding is.

Ze maakt een stevig punt: eerst leren kennen, erop wroeten en dan pas oordelen.

Harde en zachte competenties

screensnapshot-11-05-2016-10-29-15.jpg

Vakmanschap bestaat uit harde competenties. Deze competenties vereisen een hoge mate van precisie. Het zijn bekwaamheden die iedere keer zo correct en identiek mogelijk moeten uitgevoerd worden. Er is meestal maar één weg naar het ideale resultaat. Harde competenties moeten lopen als een Zwitsers horloge: betrouwbaar, accuraat, voorspelbaar en automatisch zonder de minste hapering.

De andere rollen vragen eerder zachte competenties. Hier is eerder flexibiliteit nodig. Zachte competenties ontwikkel je door spel. Je verkent je grenzen in veranderlijke situaties door steeds weer nieuwe en lastige hindernissen te leren overwinnen. Een leraar maakt zich dan ook niet druk om foutjes. Het belangrijkste is dat leerlingen durven uitproberen en leren omgaan met andere contexten.

De twee goed onderscheiden, is de boodschap. Harde en zachte competenties vragen elk een eigen aanpak.

Bijzonder repertoire

Koffiekletsmuziek.jpg

Een leraar uit de academie van Roeselare deelt het repertoire dat zijn leerlingen spelen toch wel op een hele originele manier in:

  • koffiekletsmuziek: muziekwerk dat de leerling zonder moeite, met de ogen dicht kan spelen;
  • gebruikstukjes: muziekwerk dat de leerling uit het hoofd kan spelen en dat hij op elk moment zomaar uit zijn hoed kan toveren;
  • doe-het-zelfmuziek: muziekwerk dat de leerling zelfstandig mag instuderen (en waarvan de leraar weet dat dat een haalbare kaart is);
  • luistermuziek: muziekwerk dat de leerling zonder bladmuziek van bijv. youtube kan instuderen.

Achter deze vrolijke woorden schuilt een sterk concept dat leerlingen uitdaagt om op een veelzijdige manier een repertorium uit te bouwen.

Een (persoonlijk) repertoire uitbouwen

Introduction_sonate_pathétique.svg.png

Een persoonlijk repertoire uitbouwen. Een competentie met vele kansen:

Leerlingen hebben vaak een repertoire dat niet verder reikt dan de pas ingestudeerde stukken voor een examen of concert. Daarna verdwijnt dat materiaal roemloos in de kast. En als oma vraagt om eens iets voor te spelen, dan hebben ze niets klaar.

Een leraar die in een projectschool werkt vindt het belangrijk dat leerlingen ALTIJD twee stukken paraat hebben. Iedere leerling heeft een repertoriumlijst waarop de twee actuele repertoriumstukken genoteerd staan. En regelmatig vraagt de leraar om dat nog eens voor te spelen. Uitstekende opwarming.

Een andere leraar liet op een toonmoment zijn leerling een portfolio met gespeelde werken presenteren. De jury mocht daaruit kiezen.

Vele leraren vinden het belangrijk dat het repertoire divers is: verschillende stijlen en stijlperiodes. Ze dagen op deze manier leerlingen uit om onbekende gebieden te verkennen…